ارائه الگوی راهبردی اقتصاد دفاعی دانش‌بنیان جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

2 دکتری مدیریت راهبردی دانش دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی و نویسنده مسئول

چکیده

اقتصاد دفاعی دانش‌بنیان، ضمن پذیرش اصول و قواعد حاکم بر اقتصاد دفاعی به دنبال آن است که نقش دانش و دانش‌بنیانی را در علم اقتصاد دفاعی بررسی نماید. شرکت‌های دانش‌بنیان دفاعی می­توانند نقش مؤثری در اقتصاد دفاعی دانش‌بنیان ایفا نمایند چون در این نوع اقتصاد انبارش دانش جایگزین انبارش محصول خواهد بود و در این نوع اقتصاد باید به دنبال قابلیت‌های مزیت ساز بود. از این‌رو تبیین مبانی نظری و ادبیات مرتبط با آن، ارائه تجربیات سازمان‌ها و مجامع جهانی و کشورهای پیشرو در این حوزه و نیز برنامه­ها و راهبردهای آنان در خصوص نقش‌آفرینی اثربخش­تر برای تحقق اقتصاد دفاعی دانش‌بنیان، می‌تواند مفید و مؤثر واقع گردد. پژوهش حاضر درصدد ارائه الگوی راهبردی اقتصاد دفاعی دانش‌بنیان در جمهوری اسلامی ایران است، برای این منظور از روش کمی و کیفی (آمیخته سه سطحی) استفاده شد. ابتدا سازه‌های اصلی شامل ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌ها احصاء گردیده و با استفاده از پرسشنامه، نظر خبرگان موضوع، موردسنجش قرار گرفت. با روش تئوری داده‌بنیاد، جمعاً 5 بعد ساختاری، رفتاری، زمینه‌ای، فرآیندی و جهت‌گیری، 18 مؤلفه و 72 گویه احصاء گردید. از منظر خبرگان تمامی ابعاد و مؤلفه‌ها تأیید و 9 مورد از شاخص‌ها مورد تأیید واقع نشد. مؤلفه‌های فن‌آوری اطلاعات، آرمان‌خواهی، مدیریت اقتصاد دفاعی، موقعیت ژئوپلیتیک و جهاد اقتصادی بیشترین تأثیر را در الگوی موردنظر دارند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A strategic model for Islamic Republic of Iran’s knowledge-based defensive economy

نویسندگان [English]

  • Abbas Chahardoli 1
  • Mahmoud Ahmadi Sharif 2
1 Member of the faculty of the Supreme National Defense University
2 Corresponding Author, Doctor in Strategic Knowledge Management, Supreme National Defense University
چکیده [English]

Knowledge-based defensive economy, while accepting the principles and rules governing the defensive economy, seeks to examine the role of knowledge and being knowledge-based in defensive economics. Hence, the explanation of theoretical foundations and related literature; providing experiences of global organizations and associations and leading countries in this field, as well as their strategies and plans for making a more effective role for the realization of the knowledge-based defensive economy can be useful and effective. In the transition to knowledge-based economy, which can take the country out of the trap of failure in the development of strategic technologies and put strategic resources in the path of creating power using potential and effective capabilities. This study was carried out aimed to present a strategic model of knowledge-based defensive economy in the Islamic Republic of Iran. For this purpose, quantitative and qualitative method (three-level mix) was used. At first, the main structures including dimensions, components and indices were calculated and the subject was measured using the questionnaire, the opinion of the experts. Grounded Theory and MAXQDA software were used to calculate a total of 5 structural, behavioral, underlying, process and orientation dimensions, 18 components and 72. In the experts view, all dimensions and components were confirmed and 9 indicators were not confirmed. Meanwhile, the components of information technology, ideals, defensive economy management, geopolitical position and economic jihad have the most impact in the model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge-based Economy
  • Knowledge-Based Defensive Economy
  • Innovation
  • Entrepreneurship
  • grounded theory
الف) منابع فارسی
- اخوان، پیمان؛ ایدلخانی، یاسمین؛ حسنوی، رضا (1395). «مدل ترکیبی مدیریت دانش و اقتصاد مقاومتی: رویکردی مناسب برای مواجهه با بحران‌ها در ج.ا.ا»، دو فصلنامه مدیریت بحران، شماره دهم.
- اشتراوس، آنسلم؛ کوربین، جولیـت (1387). اصـول روش تحقیـق کیفـی: نظریـه مبنـایی، رویه‌ها و شیوه‌ها، چاپ دوم، ترجمـه بیـوک محمـدی، تهـران: پژوهشـگاه علـوم انسـانی و مطالعـات فرهنگی.
- پویا، علیرضا؛ طباطبایی، حسنیه (1390). «راهبرد کیفی پژوهش نظریه مفهوم‌سازی بنیادی: مفهوم، پارادایم، ویژگی‌ها و مباحث تکمیلی»، فصلنامه توسعه انسانی پلیس، سال هشتم، شماره 37.
- پیغامی، عادل؛ سمیعی‌نسب، مصطفی؛ سلیمانی، یاسر (1394). جستارهایی در اقتصاد مقاومتی: مقاوم‌سازی اقتصادی در ادبیات متعارف، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- حبیبی، نیک‌بخش (1388). «بررسی تطبیقی مدل مفهومی انهدام روانی حاصل از فلج استراتژیکی با دفاع ولایی»، فصلنامه اندیشه­های راهبردی، سال سوم، شماره نهم.
- حسینی، سیدشمس‌الدین؛ چهارمحالی‌بیغش، اکبر (1384). «اقتصاد دانش و شکاف توسعه»، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، شماره 1، صص 82-55.
- حقیری، علی‌اصغر (1389). فرهنگ‌سازمانی و فرآیندهای اداری، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
- خلیلی‌شورینی، سیاوش (1391). روش­های پژوهش آمیخته؛ با تأکید بر بومی‌سازی، چاپ دوم، تهران: انتشارات یادواره کتاب.
- خوش‌چهره، محمد؛ حبیبی، نیک‌بخش (1391). «اصول پایه‌ای و عناصر کلیدی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از منظر اسناد فرادستی نظام ج.ا.ا»، فصلنامه راهبرد، شماره 62، سال 21.
- دانایی‌فرد، حسن (1383). «اقتصاد دانش‌محور»، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 33.
- دانایی‌فرد، حسن؛ مومنی، مونا (1387). «تئوری رهبری اثربخش از دیدگاه امام علی علیه‌السلام، استراتژی تئوری داده‌بنیاد متنی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال چهارم، شماره چهاردهم.
- دانایی‌فرد، حسن و همکاران (1392). روش‌شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع، تهران: صفار.
- دانایی‌فرد، حسن؛ امامی، سیدمجتبی (1386). «استراتژی­های پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، فصلنامه اندیشه مدیریت، سال 1، شماره 2.
- دری نوگورانی، حسین (1392). اقتصاد دفاع در دوران جدید، تهران: انتشارات ساقی.
- رستمی، علی‌اکبر (1383). مقدمه­ای بر شناخت اصول و مبانی اطلاعات نظامی، تهران: دافوس آجا.
- زارعی، علی‌اصغر؛ نسیمی، همایون (1386). «مدیریت نوآوری در صنعت نفت»، فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، شماره 1.
- سعادت‌راد، علیرضا (1395). الگوی مفهومی جامع سیاست‌گذاری دفاعی ج. ا. ایران بر مبنای مطالعه تطبیقی الگوهای سیاست‌گذاری دفاعی در کشورهای منتخب، رساله دکتری، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
- ﺳﻮزﻧﭽﯽ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ، اﺑﺮاﻫﯿﻢ (1390). اﻗﺘﺼﺎد دانش‌بنیان و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار (ﻃﺮاﺣﯽ و آزﻣﻮن ﯾﮏ ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺎ داده‌های ﺟﻬﺎﻧﯽ)، تهران: انتشارات داﻧﺶ و ﺗﻮسعه.
- سیف، اله‌مراد (1395). اقتصاد مقاومتی ضرورت‌ها، نقشه راه و زمینه‌های اجرا، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
- صالحی، اکبر؛ تهامی، رحیمه السادات (1388). «بررسی و تحلیل عوامل و موانع مؤثر در تربیت دینی بر مبنای سخنان حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه». مجله تربیت اسلامی. سال چهارم، شماره نهم.
- فرتوک‌زاده، حمیدرضا و همکاران (1393). «نقش صنعت دفاعی در گذار به اقتصاد مقاومتی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره بیست‌وپنجم.
- کشتکار هرانکی، مهران؛ مبینی‌دهکردی، علی (1393). «مقاله بررسی تأثیر مدل سه‌شاخگی بر نوآوری اجتماعی (مطالعه موردی یک شرکت وابسته به صنایع خودروسازی)»، نشریه مدیریت نوآوری، زمستـان، سال سوم، شماره 4.
- محمودزاده، ابراهیم؛ کشتکار، مهران؛ محمدی‌الموتی، محمد (1394). «سنجش آمادگی تدوین راهبرد استقرار نظام مدیریت دانش سازمان»، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی، شماره 23، سال ششم.
- منصوریان، یزدان (1386). گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد، ویـژه‌نامـه همـایش علم اطلاعات و جامعه اطلاعاتی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- مهرابی، امیرحمزه و همکاران (1390). «معرفی روش‌شناسی داده‌بنیاد برای تحقیقات اسلامی (ارائه یک نمونه)»، فصلنامه مدیریت فرهنگ‌سازمانی، سال 9، شماره 23.
- ناظمان، حمید؛ اسلامی‌فر، علیرضا (1389). «اقتصاد دانشی هند (الگویی برای توسعه پایدار در ایران)»، فصلنامه مطالعات شبه قاره، دوره 2، شماره 3، صفحات 169-145.
- نظری‌زاده، فرهاد (1382). ارایه الگویی برای ارزیابی عملکرد نوآوری و به‌کارگیری آن در یک صنعت دفاعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد  تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
- نظری‌‌زاده، فرهاد (1393). گزارش وضعیت امنیتی و دفاعی ایران، شامل پیش‌بینی پنج‌ساله تا 2018، ترجمه گزارش مؤسسه‌ بیزینس مانیتور اینترنشنال، تهران: مرکز راهبری آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی - مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
- هومن، علی حیدر (1386). شناخت روش علمی در علوم رفتاری، تهران: انتشارات سمت.
 
ب) منابع انگلیسی
- Charmaz, C. (1990). "Discovering Chronic Illness: Using Grounded Theory", Social Science and Medicine, 30.
 
- Strauss, Anselm L., & Corbin, Juliet (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Sage.
 
- Sousa.C.A.A Headriks.,P.H.j (2006). the need for grounded theory in developing a knowledge based view of organization research methods,Vol.9,No 3,pp315.
 
- Soto, S. (1992). Using grounded theory analysis to study the information seeking behaviour of dental professionals. Information Research News, Vol. 3 No. 1, pp. 2.
 
- Keith Hartley (2007). Defense economics: Achievements and Challenges, January 2007, Economics of Arms Industries View project, The University of York.
 
- Keith Hartley (2012). Defence Economics and the Industrial Base, Centre for Defence Economics, University of York, England.
 
- Todd Sandler & Keith Hartley (2007). Defense In A Globalized World: An Introduction, Handbook of Defense Economics, Volume 2.
 
- Todd Sandler And Keith Hartley (2001). Economics of Alliances: The Lessons for Collective Action,  Journal of Economic Literature.
 
- Keith Hartley and Binyam Solomon (2011). University of York, UK and Defence Research and Development Canada.